Język krasnoludów

Ten artykuł to tylko stub i wymaga rozbudowy bądź uporządkowania.

Język krasnoludów — język, którym posługują się krasnoludy. Jest to najstarszy język w Alagaësii. Istnieją aż trzy runiczne zapisy języka krasnoludów, znane jako Hruthmundvik (lub Gnostvik), Thrangvik oraz Mahlvikn.

Charakterystyka

(Część poniższych uwag ma zastosowanie do języka angielskiego, lecz została w miarę możliwości wytłumaczona według standardów języka polskiego.)

• Jeśli dwa słowa w języku krasnoludzkim zostaną połączone, druga część nowo utworzonego słowa należy do pierwszego. Stąd np. Tronjheim, czyli Hełm Olbrzymów. Ta praktyka otwiera wiele możliwości dla podwójnych znaczeń i gier słownych, które krasnoludy bardzo lubią.
• Podmioty zawsze poprzedzają czasownik, a dopełnienia zawsze następują po czasowniku. Zatem wszystkie pytania są uporządkowane według podmiotu, czasownika i dopełnienia, na przykład: Kim jesteś? — Ty jesteś kto?
• W języku krasnoludzkim nie stosuje się przypadku dopełnienia. Knurlag może oznaczać zarówno "on", jak i "jego", w zależności od tego, czy występuje przed, czy po czasowniku modyfikującym. Barzûl knurlag to przeklinać go, a knurlag barzûln to "on przeklina". Może to prowadzić do ciekawych konstrukcji, jak w zdaniu Né ûdim etal os rast knurlag, które dosłownie tłumaczy się jako „nie pozwolimy przejść mu”, ale oznacza „nie pozwolimy mu przejść”.
• W języku krasnoludzkim nie występują litery p, x ani dźwięk ae (wymawiany jako "ej", jak w angielskich słowach date czy bay).
• Litera e nie zmienia brzmienia słowa g. Zatem jurgen wymawia się jako JUR-gen, a nie JUR-żen. Podobnie e nie modyfikuje c, jak w języku angielskim. Tak więc Celbedeil to zniekształcenie oryginalnego słowa krasnoludzkiego „selbedeil”, jak wyjaśniono powyżej.
• Litera h jest zawsze wymawiana: mówi się więc HROTH-gar, a nie ROT-gar.
• G również jest zawsze wymawiana. Przykład: GNOST-vik, a nie NOST-wik.
• W przeciwieństwie do języka angielskiego, po q nigdy nie występuje u.
• Litera r jest wymawiana drżąco, gdziekolwiek to możliwe. Jednak w przeciwieństwie do języka starożytnego, gdzie r jest wymawiane poprzez umieszczenie czubka języka blisko podniebienia, krasnoludzki wymaga od mówiącego poruszania języczkiem – ruchu, który większość ludzi ma trudności z wykonaniem. Najlepiej to zademonstrować, otwierając usta, wyciągając język do granic możliwości, a następnie próbując wydusić r z głębi gardła. Jeśli ci się to uda, będziesz jednym z niewielu ludzi naturalnie przystosowanych do krasnoludzkiego i możesz być pewien, że szybko opanujesz ten język.

Runy

Krasnoludzki system runiczny Hruthmundvik

Krasnoludy stosują trzy różne sposoby zapisu. Najstarszym jest alfabet runiczny zwany zarówno Hruthmundvik – od imienia krasnoluda Hruthmunda, któremu bogini Sindri miała przekazać umiejętność pisania – jak i Gnostvik, od pierwszych pięciu liter alfabetu krasnoludów. Drugą metodą jest Thrangvik, będący wersją Hruthmundvika dostosowaną do „miękkich” narzędzi, takich jak pióra i pędzle, a nie dłut czy rylców. Ostatni system, Mahlvikn, zawiera sekretne litery Dûrgrimst Quan, którymi krasnoludy piszą swoje najświętsze teksty. Nigdy nie pozwolili przedstawicielom innej rasy nauczyć się tego pisma, ale uważa się, że jest ono niemal odrębnym językiem ze względu na wiele unikalnych słów i znaków.

Vik oznacza "zadrapanie", a zatem Hruthmundvik tłumaczy się jako "zadrapanie Hruthmunda". Thrang nie ma żadnego rozpoznawalnego pochodzenia, choć może być zniekształceniem słowa trangnarn, gatunku jastrzębia, który często odwiedza Góry Beorskie i którego pióra ogonowe są cenione przez krasnoludy. Jeśli chodzi o mahl, jest to starożytne słowo, którego nie da się bezpośrednio przetłumaczyć na angielski, ale można je rozumieć jako "wiedzę jaskiniową", eufemizm oznaczający ukrytą i/lub potężną wiedzę.

Spośród tych systemów, Thrangvik jest obecnie prawdopodobnie najpowszechniejszy, a Hruthmundvik zarezerwowany jest dla inskrypcji na kamieniu i drewnie oraz dokumentów o większym znaczeniu. Krzywoliniowe formy Thrangviku zostały zainspirowane Hruthmundvikiem, ale na przestrzeni wieków wpłynęły one też na sam Hruthmundvik. Na przykład, zamiast przypisywać unikalny symbol do każdej z wielu samogłosek – jak w pierwotnym Hruthmundviku – krasnoludzcy uczeni, piszący Thrangvikiem, uznali za bardziej celowe używanie tylko jednego znaku dla każdej z głównych samogłosek, a następnie modyfikowanie tych znaków znakami diakrytycznymi, aby osiągnąć wymagany szerszy zakres ekspresji. Praktyka ta została ostatecznie zastosowana do Hruthmundvika, co tłumaczy znaki akcentowe widoczne w krasnoludzkich runach z czasów Eragona oraz w zaprezentowanej wersji Hruthmundvika.

Jeśli chodzi o same runy, należy zauważyć, że nie rozróżniają one wielkich liter, a choć podczas pisania w języku krasnoludzkim – od lewej do prawej w linii poziomej – często umieszcza się spację między wyrazami, podczas rycia słowa mogą się zlewać.

Runy krasnoludzkie posiadają również dwie odrębne runy (nr 8 i 9; patrz obraz powyżej), oznaczające k. Wymowa tych run jest nie do odróżnienia dla ludzi (oba wymawiane jako twarde c), a nawet niektóre krasnoludy mają trudności z ich rozróżnieniem. Tradycyjnie nr 8 tłumaczy się jako k, a nr 9 jako c, ale w obu przypadkach ich wartość fonetyczna jest niemal taka sama, a krasnoludzkie c nie zachowuje się jak nasze c; jego wymowa pozostaje niezmieniona przez e i inne samogłoski. (Do ch używana jest osobna runa, nr 18). Ze względu na podobieństwo w wyglądzie run dla c i s, ludzie pierwotnie, i błędnie, tłumaczyli nazwę świątyni krasnoludów w Tarnagu jako Celbedeil, a nie Selbedeil.

Runa nr 32 jest zazwyczaj zapisywana o połowę mniejszymi literami niż inne runy. Działa jak przecinek, apostrof, cudzysłów lub para cudzysłowów, w zależności od kontekstu.

Runa nr 33, transliterowana jako cyrkumfleks, to mała kreska umieszczona w poprzek dolnej połowy pionowego trzonu samogłoski.

Runa nr 34, transliterowana jako akcent ostry, jest umieszczana bezpośrednio nad pionowym trzonem samogłoski, choć go nie dotykając.

Runy pojawiające się na mapie Alagaësii zostały zapożyczone z alfabetu ludzkiego opartego na Hruthmundviku, ale nie należy ich mylić z Hruthmundvikiem, ponieważ litery są używane inaczej. Nie można ich również czytać jako n, s, e i w, jak czyni się to obecnie, ponieważ mowa Eragona nie jest naszą mową i zostanie zgłębiona w przyszłości.

Słownik krasnoludzko-polski

Poniżej znajduje sie wykaz poznanych wyrazów oraz wyrażeń z języka krasnoludzkiego w kolejności alfabetycznej.

• akh - za, dla czegoś/kogoś
• Akh Gûntéraz dorzâda! - Dla chwały Gûntéry!
• Akh sartos oen dûrgrimst! - Za rodzinę i klan!
• ana - jest
• Ascûdgamln- stalowe pięści
• Asim Hefthyn - Strzegący przed spojrzeniem (napis na naszyjniku podarowanym Eragonowi)
• Az Knurldrâthn - Kamienne Drzewa
• Az Ragni - Rzeka
• Az Sartosvrenht rak Balmung, Grimstnzborith rak Kvisagûr - Saga o królu Malmungu z Krisagûr
• Az Sindirznarrvel - Klejnot Sindri
• Az Sweldn rak Anhûin - Łzy Anhûin
• Azt jok jordn rast. - Zatem możesz przejść
• Âz knurl deimi lanok. - Strzeż się, kamień się zmienia.
• barzul - klątwa, przekleństwo
• barzul - przekląć kogoś i życzyć mu pecha
• Barzûl knurlar! - Niech będą przeklęci!
• barzûln - przekląć kogoś i życzyć mu wiele nieszczęść
• belgond - przysięgam
• beorn - niedźwiedź jaskiniowy (nazwa elficka)
• Carkna bragha - wielkie niebezpieczeństwo
• delva - wyraz czułości u krasnoludów; także szczególna odmiana samorodka złota, występująca wyłącznie w Górach Beorskich i ogromnie ceniona przez krasnoludy
• dûr - nasz
• dûrgrimst - klan (dosłownie "nasz dom/dwór")
• dûrgrimstvren - wojna klanów
• Egraz Carn - Łysy
• eta - nie
• Eta! Narho ûdim etal os isû vond! Narho ûdim etal os formvn mendûnost brakn, az Varden, hrestvog dûr grimstnzhadn! Az Jurgenvren quathrid né dômar on etal... - Nie! Nie pozwolę, by do tego doszlo. Nie pozwolę, by bezbrodzi głupcy, Vardeni, zniszczyli nasz kraj. Wojna Smoków pozostawiła nas słabymi i nie...
• Etzil nithgech! - Zatrzymaj się!
• Fanghur - podobne do smoków stworzenia z Gór Beorskich, mniejsze i niedorównujące inteligencją swoim kuzynom
• Farthen Dûr - Nasz Ojciec
• feldûnost - szronobroda (odmiana kkozy występująca wyłącznie w Górach Beorskich)
• Fild rastn? - Kto idzie?
• formv - ten
• Formv Hrethcarach... formv Jurgencarmeitder nos eta goroth bahst Tarnag, dur encesti rak kythn! Jok is warrev az barzûlegur dûr dûrgrimst, Az Sweldn rak Anhuin, môgh tor rak Jurgenvren? Né ûdim etal os rast knurlag. Knurlag ana... - Ten Cieniobójca... ten Smoczy Jeźdźiec, nie ma dla niego miejsca w Tarnagu, najświętszym z naszych miast! Zapomnieliście o klątwie, jaka ciąży nad naszym klanem, Łzami Anuin, od czasu Smoczej Wojny? Nie pozwolimy mu przejść. On jest...
• Gáldhiem - Jasna/lśniąca głowa
• Ghastgar - zawody w rzucaniu włócznią, podobne do walki na kopie i prowadzone na grzbietach feldûnostów
• grimstborith - przywódca klanu
• grimstcarvlorss - zarządzająca domem
• grimstnzborith - władca krasnoludów, zarówno król, jak i królowa (dosłownie: wódz dworów)
• Gûntera Anûra. - Błogosław Guntero.
• Hert dûrgrimst? - Jaki klan?
• Hrethcarach - Cieniobójca
• Hûthvír - drążek zakończony dwoma ostrzami, broń dûrgrimst Quan
• Hwatum il skilfz gerdúmn! - Wysłuchajcie mych słów!
• Ignh az voth! - Przynieście jadło!
• Ilf carnz orodüm - to (czyjś) obowiązek/przeznaczenie
• Ilf gauhnith. - charakterystyczne wyrażenie krasnoludzkie, oznaczające "Jest bezpieczne i dobre". Zazwyczaj wypowiadane przez gospodarza uczty, stanowi pozostałość z czasów, gdy trucizna była jedną z ulubionych broni klanów
• Ingeitum - pracujący w ogniu, kowale
• Isidar Mithrim - Gwiaździsty Szafir
• Jok is frekk dûrgrimstvren? - Chcesz doprowadzić do wojny klanów?
• jurgen - smok
• Jurgencarmeitder - Smoczy Jeździec
• Jurgenvren - Smocza Wojna (Du Fyrn Skulblaka)
• korda - młot
• knurl - kamień, skała
• knurla - krasnolud (dosłownie "kamienny")
• knurlaf - kobieta/ona, jej itd.
• knurlag - mężczyzna, jemu, mu, on, itd.
• Knurlag qana qirânu Durgeimst Ingeitum! Qarzul ana Hrothgar oen volfild... - Uczyniono go członkiem Klanu Ingeitum! Przeklęty niech będzie Hrothgar i wszyscy, którzy...
• knurlagn - kamienna głowa
• Knurlcarathn - kamieniarze, murarze
• Knurlnien - Kamienne Serce
• Kóstha-mérna - Staw Stóp (jezioro)
• Ledwonnú - naszyjnik Kilf; także ogólne określenie naszyjnika
• Manknurlan - niekamienni/niezrobieni z/pozbawieni kamienia (najgorsza obelga dla krasnoludów, niemożliwa do dosłownego przełożenia)
• mérna - jezioro/staw
• Nal, grimstnzborith Orik! - Bądź pozdrowiony, królu Oriku!
• nagra - olbrzymi dzik, występujący wyłącznie w Górach Beorskich
• oeí - tak, potwierdzenie
• Orik Thrifkz menthiv oen Hrethcarath Eragon rak dûrgrimst Ingeitum. Wharn, az vanyali-carharûg Arya. Né oc Ûndinz grimstbelardn. - Orik, syn Theifka i Cieniobójca Eragon z Klanu Ingeitum. A także kurierka elfów, Arya. Jesteśmy gośćmi we dworze Ûndina
• Os il dom qirânû carn dûr thargen, zeitmen, oen grimst von formv edaris rak skilfz. Narho is belgond... - Niechaj poprzez moją krew złączą się nasze ciała, honor i domostwa. Przysięgam...
• otho - wiara
• Ragni Darmn - Rzeka Małych Czerwonych Ryb
• Ragni Hefthyn - Rzeczna Straż
• skilfz - mój/moja/moje
• sheilven - tchórze
• shrrg - olbrzymi wilk, występujący wyłącznie w Górach Beorskich
• Smer voth - Podajcie jadło
• Thriknzdal - granica między dwoma gatunkami stali w różnie hartowanej klindze
• Tronjheim - Hełm Olbrzymów
• Ûn groth Gûntera! - Tako rzecze Gûntera!
• urzhadn - niedźwiedź jaskiniowy występujący wyłącznie w Beorach
• vanyali - elf (słowo zapożyczone z pradawnej mowy gdzie oznacza magię)
• Vargrimst - pozbawiony klanu/wygnany
• Vol Turin - Nieskończone schody
• Vor Hrothgarz korda! - Na młot Hrothgara!
• voth - jadło
• Vreshrrgn - Wilki Wojny
• vrron - wystarczy
• werg - krasnoludzki odpowiednik "fuj"

Zobacz też

• Pradawna mowa
• Język ludzi
• Język urgali
• Język nomadów